Anavatanımdan 13,000 km uzakta yaşadığım için, Türkiye’yi ziyaretlerimde severek tükettiğim meyve ve sebzeleri çok özlüyorum. Bu sebeple, ikamet ettiğim eyalet olan Hawaii’de semizotunu ilk gördüğümde çok heyecanlanmıştım. İlginç olan şey şuydu ki; bu sebzeye bir markette değil, ailemle bir sahil parkında gezintiye çıktığımızda rastlamıştım. Çimenlerin üzerine sere serpe yayılmış olduğunu görünce hemen çocuklarımı ellerinden geldiğince çokça toplamaları için vazifelendirmiştim. Toplanan mahsullerimize poşet getirmek için sevinçle arabaya doğru koştururken ki heyecanımı hiç unutmuyorum.

Sebze mi Yoksa Yabani Bir Ot mu?

Bu park maceramızın üzerinden geçen 15 sene zarfında, sadece bir yerde semizotu satıldığını gördüm. Organik ürünler satan bir markette bulduğumda, hem taze değildi hem de çok pahalıydı. Sonra bu yıl beklenmedik bir şey oldu. Bahçemde bazı yörelerde pir pirim otu olarak da bilinen bu otun yetiştiğini fark ettim (sanırım tohumlarını kuşlar getirmişti). Vakit kaybetmeden bu heyecanımı, her türlü bahçe işiyle ilgilenmekten zevk alan Japon asıllı yan komşumla paylaştım. Fakat semizotunu bir bakışta tanımasına rağmen ne ismini biliyordu ne de yenilebilir olduğunu. Aslında bu bitki onun bahçesinde de yetişiyormuş ama bunun bir tür yabani ot olduğunu düşünüyordu. Bu otun yenilebilir, lezzetli ve besleyici bir sebze olduğu konusunda komşumu ikna etmek için kolları sıvadım ve detaylı bir araştırma yapmaya başladım. Semizotuyla yaptığım çorba ve salatamı onunla paylaşmış olmamın da bu ikna çabalarımda beni desteklediğini düşünüyorum.

Bazı Bilgiler

Araştırmalarım esnasında bu bitkinin anavatanının Asya olduğunu, Akdeniz, Avrupa ve Latin Amerika ülkelerinde sevilerek tüketildiğini öğrendim. Günümüzde ise artık dünyanın her yerinde bulunabiliyor. Amerika’da ise, çoğunlukla göçmenler tarafından etnik yemeklerde kullanılan semizotu küçük hasat olarak kabul ediliyor. Tıpkı komşum gibi, çoğu Amerikalı bu otu tanıyor olmasına rağmen yenilebileceğini bilmiyor. Dahası, çimlik alan ve bahçelerde yetişen istilacı ve istenmeyen bir ot olduğunu düşünüyorlar.

Bana kalırsa başkaları ne düşünürse düşünsün, eğer bahçenizde semizotu bulursanız kendinizi nasipli sayın. Bu “süper besinin“ gözetiminiz altında büyüyüp yayılmasına izin verin ki, her istediğinizde tazecik hazırlanmış, tamamen doğal ve organik yemeklerin tadını siz de çıkarın.

Nasıl Yetiştirilir?

Bahçemdeki deneyimlerimden yetiştirilmesinin zahmetsiz bir iş olduğunu gördüm. Büyümesi ve yayılması için imkan vermeniz yeterlidir. Ayrıca kendi tohumundan yetiştirmek için, semizotunu yıkarken yıkama kabının dibine düşen tohumları da toplayabilirsiniz. Topladığınız bu tohumları toprağın üstüne serpiştirmeniz kafi. Çimlenmeleri için bol güneş ışığına ihtiyaçları olduğundan toprağın yüzeyinde kalmaları gerekir. İlkbahar sonu ya da yaz başı tohum ekmek için en uygun zamanlardır. Yetiştirme esnasında toprağı kurutmadan, nemli tutmak da önemlidir. İlk hasadın 6 ila 8 hafta içinde olması beklenir. Bitkiyi sürekli olarak yeni sürgünlerle tazelenmeye teşvik etmek için, saplarının bitkinin tabanından yaklaşık 5 cm yukarısından kesilmesi tavsiye edilir.

Nasıl Tanınır?

Bu sukulent bitkiyi iyice tanıyor olmak, yere yatay yayılarak büyüyen ve görünüşte semizotuna benzer fakat zehirli olan sütleğen otundan ayırt edebilmek için çok önemlidir. En ayrıştırıcı özellik, zehirli sütleğenlerin yaprak ve sapları kırıldığında süt gibi beyaz bir sıvı salmasıdır; semizotu böyle bir sıvı salmaz. Yaklaşık %93 oranında su içeren bu bitki gevrek ve suludur. Mayhoş bir tadı vardır. Kırmızı sapları ve küçük, etli yeşil yaprakları vardır. Çiçekleri parlak sarı renktedir. Bitkinin tamamı yenilebilir; yaprakları, sapları, çiçekleri ve hatta tohumları bile.

Semizotuyla Neler Yapılır?

Ben semizotunu ıspanak gibi çiğ olarak tüketmeyi seviyorum. En çok salatalar, sandviçler, yoğurtlu soslar ve meyve-sebzelerle yapılan buzlu içecekler (smoothie) gibi soğuk tüketilen yiyeceklere katarak tüketiyorum. İnternette gezinirken köri soslu semizotu ve semizotu turşusu tariflerine de rastladım ama hiç denemedim. Bazen zeytinyağında, doğranmış soğan, bir tutam tuz ve karabiberle kavurarak ana yemeklerin yanında garnitür olarak hazırlıyorum. Ayrıca ıspanak gibi kavurduğum bu yemeğe salça, pirinç ve su ilave ederek semizotu yemeğini de yapıyorum. Bunların yanı sıra, çorbalarıma özellikle de yayla çorbasına (lezzetinden ziyade) besin değerini arttırmak için de doğranmış olarak ekliyorum.

Besin Faydaları

Bu son derece besleyici bitkinin faydaları saymakla bitmiyor. Semizotu, yeşil bitkiler arasında omega-3 yağ asitleri bakımından en zengin kaynaklardan biridir. Kolesterol de içermez. Yine yeşil yapraklı sebzeler arasında en yüksek oranda A vitamini içeriğine sahiptir. Aynı zamanda C ve B kompleks vitaminleri de içerir. Potasyum, magnezyum, kalsiyum, fosfor ve demir gibi ihtiyacımız olan mineralleri en yüksek oranda bulundurur.

Harici Kullanım

Bu bitki harici tedavilerde de kullanılabilir. İltihaplanma, böcek ısırıkları, yanık ve diğer yaraları hafifletmek için semizotunun özsuyuyla dolu taze yaprakları ezilerek cilde sürülebilir. Ayrıca çıban ve egzama gibi cilt sorunlarına iyi geldiği düşünülmektedir. Taze ezilmiş yapraklardan elde edilen lapa baş ve göz ağrılarında ve gut hastalığında kullanılabilir. Karotenoidler de dahil birçok değerli antioksidan içeriği dolayısıyla bu bitki, cildi temizlemek, tazelemek ve sıkılaştırmak için yüz maskesi olarak da uygulanabilir. Zengin antioksidanların (A ve C vitaminleri, alfa-tokoferol, beta-karoten ve glutatyon) ve omega-3 yağ asitlerinin varlığı, yara iyileştirici ve antimikrobiyal etkilerinin yanı sıra iltihaplı durumların topikal tedavisinde geleneksel kullanımı, semizotunun tıbbi şifası olan bir bitki olduğunu göstermektedir.

Su vermekten başka bir bakım yapmadığım ve sağlık deposu diyebileceğim bu bitkinin bahçemde kendiliğinden ortaya çıkması tamamen Allah’ın (c.c.) bir lütfudur. Umarım sizler de sunduğu şifadan faydalanır ve lezzetli öğünlerde keyfini çıkarırsınız.

Cemaziyelevvel 1442
Filiz Arslan

Kaynaklar

University of California Agricultural and Natural Recourses – Common Purslane Management
Gardening Know How- What is Purslane
US National Library of Medicine- Purslane Weed
The Herbal Resources- Purslane Benefits and Uses as Herbal Medicine

Semizotuyla yapılan bazı tarifler

For English