Müslümanlar yurtdışında haramlardan ve şüpheliden uzak durarak, nasıl sağlıklı beslenebilir?

Bir Müslüman olarak yurtdışında bulunduğumuz zamanlarda neleri yiyebiliriz veya nelerden uzak durmalıyız sorusuna verilen cevap, bilgimiz arttıkça değişir. Sadece haramlardan değil, şüphelilerden de uzak durmak gerektiğini ve aklımıza gelemeyecek gıdaların haram veya şüpheli kategorisinde olabileceğini fark etmemizle birlikte bir öğrenme süreci başlar. Dinimizce haram kılınan az sayıda yiyecek ve içecek olmasına rağmen, bunlar değişik adlar altında ve işlenmiş farklı türlerle yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

İlk başta “sadece domuz etinden ve alkolden uzak durmalıyım” ile başlayan süreç, ardından “İslami esaslara göre kesilmeyen haram olmayan etlerden de uzak durmalıyım” (ki bu usulün ne kadar sağlıklı olduğu artık bilimsel olarak da biliniyor) şeklinde devam eder.

Daha sonra, deniz ürünlerini tercih etmekte sorun yok diye düşünürken, Hanefi mezhebi açısından sadece balık türlerinin helal kabul edildiğini öğrenmeyle deniz ürünleri de sınırlanır. Ardından, yağda kızartılan balıkların kaplandığı unlu karışımda alkol olabildiği öğrenilir. Balıklar ancak aynı ortamda helal olmayan etler pişirilmiyorsa ve alkol içerebilen karışımlara bulanıp kızartılmıyorsa sade veya içeriğinden emin olunan sosla yenilebilir.

Sadece balık ve pirinç içeren soya soslu suşinin bir seçenek olabileceği düşünüldüğünde de helal olmayan soya sosu ve pirincinde de helal olmayan sirke (bazıları alkol içerdiklerinden) kullanılmadığından emin olmak gerekir.

Bir sonraki aşamada, et ve deniz ürünlerini içermeyen yani vejetaryan seçeneklere yönelmek gelir. Bu esnada öğrendikçe anlaşılır ki aslında vejetaryen beslenme de her zaman bir Müslümanın helal ve şüpheliden uzak beslenebileceği bir alternatif olamayabilir. Vejetaryen yemekler, et içermese de domuz veya İslami usule göre kesilmemiş hayvanların et dışındaki ürünleri veya alkol içerebilir. Bunları içermediğinden emin olmak şartıyla vejetaryen seçenekleri tüketebiliriz.

Benzer durum, aklımıza ilk gelen seçeneklerden olan yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri için de geçerlidir. Bu ürünlere de domuzdan veya İslami usule göre kesilmemiş helal hayvanlardan elde edilmiş ürünler katılabilmektedir. Bunlar; jelatin, lipas, pepsin, rennet adı altında geçer. Bunların bitkisel veya helal olduğu gibi daha açıklayıcı bir bilgi yoksa, yoğurdun ve peynirin helal olup olmadığından da emin olunamaz.

Sadece unlu mamuller veya ekmek alayım dediğinizde de ekmeklerin içeriğinde anlamadığımız birçok madde çıkabilir karşımıza. Ne yazık ki ekmekleri de helal olmaktan uzaklaştıran katkı maddeleri olabilir. Bunların başında L-Cysteine (insan saçından veya hayvanların kıllarından elde edilebiliyor) maddesi gelir veya helal kabul edilmeyen süt ürünleri de kullanılabilir unlu mamullerde.

Ekmeğin bile helal gıda sınıfında olamayacağının aklımıza en başta gelemeyeceği gibi, benzer durum aromatik kahve ve çaylar için de söz konusu olabilir. Örneğin kahve kremalarında ve sütlerinde kullanılan carregenan adlı bir madde de bazı vanilya türlerinde olduğu gibi alkol içerebilmektedir.

Hem sağlıklı olmadıkları hem de içeriğinde helal olmayan veya şüpheli sınıfında olabilecek maddeler içerebilir düşüncesiyle gofret, şeker ve çikolata gibi seçenekleri de helal belgesi yoksa veya içeriğinden emin değilsek tüketmemek daha doğru olur.

Yahudilikte de benzer ölçütler var diye Koşer (Kosher) işareti olan gıdalar da helal kabul edilemez; çünkü alkol, jelatin veya L-Cysteine içerebilirler. Koşer kapsamında domuz yenmese de, kesim İslami usule göre olmadığı gibi, alkol ve helal olmayan hayvanlardan üretilen jelatin kullanılabilir.

Vejetaryen beslenmede, etler olmasa da İslami açıdan uygun olmayan hayvansal ürünleri veya alkol türevleri kullanılabildiğinden helal kabul edilmiyorsa, o zaman vegan beslenme şekli Müslümanlar için doğru bir beslenme türü olabilir mi diye düşünülebilir. Vegan beslenme ile vejetaryen beslenme arasındaki en önemli fark, vejetaryen beslenmede et dışındaki hayvansal gıdalar (süt, yumurta, tereyağı, jelatin gibi) tüketilirken, vegan beslenmede hayvanlardan elde edilmiş hiçbir ürün tüketilmez, hiçbir hayvansal gıdaya ve içeriğe yer verilmez. Bir Müslüman için vegan beslenmede tek dikkat edilmesi gereken husus, alkol içermediğinden (koruyucu olarak, sirkede, vanilyada) emin olmaktır. Alkol içermediğinden emin olunduğunda, vegan seçenekler Müslümanlar için çok doğru ve sağlıklı bir beslenme tercihi olabilir. Özellikle yurtdışında ve seyahatlerde vegan beslenme tercih edilirse hem helal beslenme açısından risk alınmamış olur hem de çok sayıda sağlıksız seçenekten de uzak durulmuş olur.

Helal et kullanıyor diye tercih edilen yerlerin aynı zamanda sağlıklı, hijyenik beslenmeye ve temizliğe de önem veren yerler olması gerekir. Sadece helal diye de hijyenik olmayan, kötü şartlarda hizmet veren yerlerden veya şer’an helal ama sağlıksız seçeneklerden de uzak durmak gerekir. Ayrıca, yurtdışında etin helal ve haram olmasına önem veren Müslüman market ve restoranlar kimi zaman aynı titizliği, peynir ve yoğurt gibi diğer ürünler için göstermeyebiliyor veya göstermeleri gerektiğini de bilmiyorlar.

Hem helal hem de sağlıklı hayvanların (hormonsuz, antibiyotiksiz, organik, doğal beslenen, serbest dolaşan) etlerini, sütlerini, yumurtalarını, deniz balıklarını eviniz dışında yemeniz çok da kolay olmayacağından, ev dışında bu gıdaların tüketilmeleri sınırlanır.

Maalesef haram ve şüpheli kabul edilen içerikler sadece yediğimiz içtiğimizde değil; ilaçlar, vitaminler, aşılar ve kozmetik amaçlı iğneler (Botox gibi), cilt ve bakım ürünlerinde de yaygın olarak kullanılıyor.

Gerek kendi ülkemizde gerek yurtdışında yaşarken her zaman her besinin içeriğini araştırmak veya bilmek çok da kolay olmuyor. Bu nedenle, Allah rızası için haramlardan ve şüphelilerden uzak durmak, nefsimizi kontrol etme çalışması yapmak ve daha sağlıklı beslenmek için en iyisi sadece içeriğinden emin olduklarımıza yönelmek, doğalı ve olabildiğince doğal halde kalabilmiş (işlenmemiş, katkı maddeleriyle raf ömrü uzatılmamış, genetiğiyle oynanmamış, vb.) yiyecekleri tercih etmek doğru olacaktır.

Taze sebze, meyveler, kuru meyveler (şekerlenmemiş, işlenmemiş), çerezler (tuzlanmamış, yağlanmamış ve kavrulmamış), doğal çaylar, sade kahveler ilk başta aklımıza gelen tercihler olabilir. Ayrıca içinde alkol olmayan vegan beslenme çok sayıda uygun seçenek sunarken aynı zamanda fast foodlar gibi zararlı yiyeceklerden uzak kalmamıza yardımcı olur. Yanımızda bulunduracağımız kuru meyveler ve çerezler hem açlığımızı yatıştırır, hem de sadece çok aç olduğumuz için verebileceğimiz acele ve yanlış kararlardan uzak tutar.

Niyetimiz, haramlardan ve hatta şüphelilerden bile uzak durmak için yiyip-içtiklerimizin sınırlanması olduğunda; bu durum daha sağlıklı, daha bilinçli ve daha doğal beslenmeye başlamamıza vesile olacaktır. Şüphelilerden bile uzak durarak, daha sağlıklı, bilinçli ve helal beslenmemiz dileğiyle…

Not:

1-Bilindik restoranlarının yiyecek seçeneklerinin neden helal olmadığını, nelerin veya hangi markaların ne tür ürünlerinin helal olduğunu öğrenmek için Muslimconsumergroup.com sitesine bakabilirsiniz.

2-Aynı sitede süt ürünlerinde domuzdan elde edilmiş olacaklar arasında caseinates, lactose, whey sayılıyor, domuz yağından elde edilebilenler de lard, mono-diglycerides, sodium steroyl lactylate, DATEM, polysorbate 60-80, domuz jelatinin kullanılabildiği bitkisel-tahıl ürünleri olarak da beta carotene ve BHA/BHT sayılıyor.

Günay Şen