Amerika Birleşik Devletleri’nde yabancı öğrencilerin para getirici işlerde çalışmaları, Amerikan yasalarına göre sınırlandırılmış, birçok hallerde de yasaklanmıştır. Bununla birlikte muhtaç olduklarının belirlenmesi durumunda, çoğunlukla birinci yıldan sonra, üniversite içinde; mesela yurtlarda, bilgi işlem merkezinde, kütüphanelerde, kayıt kabul bürolarında veya üniversitenin diğer tesislerinde genellikle haftada yirmi saati geçmeyecek kadar çalışma imkânı tanınabilir.

Bunun için öğrenciler, kayıtlı oldukları üniversitenin Yabancı Öğrenci Danışmanlığı (International Student Advisor) ofisine başvurmalıdır. Yabancı öğrenci danışmanları, müracaatları, öğrencilerin durumlarını göz önüne alarak sıraya koyarlar. Ancak, üniversite tesislerinde bulunabilecek işlerin sayıca az, geçici ve genellikle düşük ücretli olduğu; bunlara olan talebin yüksekliği ve bu işlerde çalışmak suretiyle elde edilebilecek gelirin, normal olarak, masrafların ancak bir kısmını (örneğin masrafın beşte birini ya da dörtte birini) karşılayabileceği de akıldan çıkmamalıdır.

Bununla birlikte, Amerika’daki bazı üniversitelerde work-study ya da cooperative education adı verilen programlar mevcuttur. Bu programların özelliği, öğrencilerin okula bir dönem devam etmesi, ikinci dönem ise bölümü ile ilgili pratik bir çalışma yapmasıdır. Bu imkân bazen yabancı öğrencilere de, normal olarak Amerika’da öğrenime başladıktan sonra tanınabilir. Ancak bu yolla da masrafın ancak bir kısmının karşılanabileceği ve normalde dört yıl süren lisans öğreniminin uzayacağı unutulmamalıdır.

Diğer taraftan, özellikle mühendislik gibi uygulamalı bilimlerde ya da işletme ve iş idaresi gibi dallarda okuyan öğrenciler için akademik programların bir parçası olarak staj imkânları, hatta mecburiyeti vardır. Ancak stajda da sembolik bir ücretin üstünde para kazanıldığı söylenemez.

Buna karşın, üstün başarılı ve nitelikli yabancı öğrenciler için Amerika’daki en iyi ve uygun çalışma imkanı üniversitelerdeki asistanlık kadrolarıdır. Sınıfın ya da bölümün en iyileri arasında olup, çok iyi İngilizce bilen yüksek lisans ya da doktora düzeyindeki yabancı öğrencilerin asistanlık yaparak Amerika’daki öğrenim ve geçim masraflarının önemli bir bölümünü, hatta tümünü karşılayabilmeleri mümkündür.

Üniversite dışındaki çalışma imkânları ise çok daha kısıtlıdır. Yabancı öğrenciler için okul dışında çalışmak normal olarak mümkün değildir, mümkün olduğu hallerde de sınırlıdır. İstisnai hallerde Amerika’da yüksek öğrenime devam etmekteyken maddi bakımdan beklenmedik bir sıkıntıya düşen yabancı öğrencilere, haftada yirmi saati geçmemesi ve öğrencinin tam gün öğrenimine engel olmaması kaydıyla üniversite dışında çalışma müsaadesi verilebilir. Yabancı öğrencilerin okula devam etmedikleri yaz tatilinde de çalışma imkânı tanınabilir.

Üniversite dışında çalışma izni alabilmek için yabancı öğrenciler, İmmigration and Naturalisation Service (INS) ‘e, yani Amerikan Göçmenlik ve Vatandaşlık Bürosuna başvurmak zorundadırlar. Öğrenci ancak INS’in müsaadesini aldığı takdirde üniversite dışında yasal olarak çalışabilir. Yaz aylarında yasal olarak çalışabilmek içinde INS’e başvurup izin almak gerekir. Formaliteler ve gerekli evrak için okulun Yabancı Öğrenci Danışmanına başvurabilirsiniz.

Bundan başka ve çok daha önemli olarak, yabancı öğrencilere normal olarak öğrenimlerini tamamladıktan sonra practical training (pratik çalışma) yapabilmeleri, yani okulda öğrendiklerini işyerinde uygulayarak pekiştirebilmeleri için, ülkelerine kesin dönüş yapmadan önce bir müddet çalışma müsaadesi verilebilir. Bu müddet öğrenci (F) vizesinde 12 ayı, mübadil ziyaretçi vizesinde ( vize) 18 ayı geçmez.

Eşlerin çalışmasına gelince, Amerika’ya öğrenci vizesi ile girenlerin beraberinde getirdikleri eşlerin Amerika’da çalışmaları kanunen yasaktır. Buna mukabil, Amerika’ya mübadil ziyaretçi vizesi ile girenlerin eşlerine ise, normal olarak birinci seneden sonra, bazen daha da erken, kendi geçimlerini sağlamak amacıyla çalışma izni verilebilir. İzin için yine INS’e başvurmak gerekir.

Diğer taraftan, bir firma, fabrika ya da herhangi bir işveren tarafından işbaşı eğitimi görmek veya staj yapmak üzere geçici personel olarak çağrılan ve gönderilen davetiye ile Trainee (stajyer) vizesi (H vize) olarak Amerika’ya giren kişilerin orada çalışmaları mümkündür.

Amerika’ya gittikten sonra bazı yabancı öğrenciler kaçak olarak çalışma girişiminde bulunmaktadırlar. Ancak, yasal olmayan bu çalışma teşebbüsleri pek çok soruna yol açabilir. Her şeyden önce, yabancı öğrencilerin bulabildikleri kaçak işlerin büyük çoğunluğu düşük ücretli, yorucu, her türlü güvenceden yoksun ve yıpratıcıdır. Bunlar genellikle eğitim ile hiçbir şekilde bağdaşmamakta, aksine eğitimi aksatmakta, engellemektedir. Üstelik doğal olarak, yakalandığı takdirde öğrenciye ceza verilmektedir. Hatta öğrenci, tahsilini tamamlama fırsatı verilmeden sınır dışı edilebilir. Kaldı ki, Amerikan konsolosluklarındaki vize görevlilerinin, vize için başvuran kişinin Amerika’ya öğrenim için değil de orada çalışmak ya da yerleşmek için gittiği kanısına varmaları durumunda kesinlikle öğrenci vizesi vermedikleri de göz önünde bulundurulmaktadır.

Özetle, asistanlıklar bir yana bırakılırsa, yabancı öğrencilerin Amerika’da hem çalışıp hem okumaları, yani Amerika’daki okul ve geçim masraflarını çalışarak karşılamaları, normal olarak, mümkün değildir. Çünkü yabancı öğrencilerin çalışmaları sınırlı, birçok halde de yasaktır. Öğrenciye çalışma izni verilse bile, elde edeceği para, istisnai haller dışında, öğrenim ve geçim masraflarının ancak bir kısmını karşılayabilecektir.

Esasen, Amerika’ya gitmeden önce oradaki bütün masrafları karşılayacak kadar bursu veya kişisel maddi kaynağı olduğunu belgeleyemeyen yabancı öğrencilerin Amerikan konsolosluklarından vize alamayacakları akıldan çıkarılmamalıdır.

Neriman ESENDEMİR