Juneteenth, Amerika Birleşik Devletleri’nde köleliğin sona ermesinin ulusal olarak kutlandığı gündür. Haziran ayının 19’una denk geldiği için Juneteenth diye adlandırılan bu gün, aynı zamanda özgürlük günü, jübile günü, bağımsızlık günü olarak da bilinir.
Amerika’da köleliğe karşı sürdürülen uğraşların neticesinde, 19 Haziran 1865’de Texas’ın Galveston kasabası, köleliği tamamen uygulamadan kaldıran son şehir oldu. Bu sebeple o gün, Amerika Birleşik Devletleri’nde köleliğin resmiyette sona ermesinin nişanesi olarak günümüze kadar kutlanageldi.
Köleliğin Kısa Tarihçesi
Avrupa ülkelerinde halk aristokratlar, burjuva ve sıradan insanlar olarak sınıflandırılıyordu. Amerika’ya geldiklerinde de eşit şartlarda gelmediler. 17. yüzyıl boyunca Amerika’daki Avrupalı sıradan göçmenlere köle gibi davranıldı. Daha sonra Afrikalıları, Avrupalı fakir göçmen iş gücünden daha bol ve ucuz buldular. Kesin olarak bilinmemekle birlikte bazı tarihçilerin tahminlerine göre yanlız 18. yüzyılda 6-7 milyon siyahi Afrikalının köleleştirilip “yeni dünya” Amerika’ya getirildiği düşünülüyor. Bunların pek çoğu, yol şartlarının zorluğundan ve Amerika’ya geldikten sonra gördükleri işkence ve eziyetten dolayı öldü.
17. ve 18. yüzyılda, Afrikalı kölelerin çoğunluğu Maryland, Virginia, ve Güney Georgia’daki çivit otu, tütün, ve pirinç tarlalarına getirildiler. Özellikle Amerikan ihtilalinden sonra, zirai ekonomi için köleliğin çok önemli olmadığı kuzey bölgesinde koloniciler, kendileri de İngiliz baskısından bunaldıkları için, Afrikalı kölelere karşı daha anlayışlı olmaya başladılar. Sonuç olarak, bağımsızlık savaşından sonra özgürleştirilmiş kölelerin özlük haklarında; oy vermeden mal mülk edinme, vergilendirme ve kongrede temsil edilmelerinde, özgür bir insana göre beşte üç oranında hak verilmesi Amerika Birleşik Devletleri anayasasında yer aldı.
Kölelik kuzeyde hiçbir zaman çok yaygın olmadı fakat kuzeyli iş adamları köle ticaretinden zengin oldular. 1774-1804 arasında bütün kuzey eyaletleri köleliği kaldırdı ama güneyde kölelik canlı bir şekilde devam etti. 1808’de Kongre, Afrika’dan yeni köle getirilmesini yasakladıysa da, ülke içinde köle ticareti devam etti. 50 yıl içinde Amerika’daki köle nüfusu 3 kat arttı ve 1860’a kadar 4 milyona ulaştı. Bunların yarısı pamuk tarlalarının olduğu eyaletlerde yaşıyordu.
Kölelerin Statüleri
Kölelerin hayatı tamamen sahiplerine bağımlı ve birçok insan haklarından yoksundu. Okuma yazma öğrenmeleri, serbestçe seyahat etmeleri yasaktı. Hayatları pamuk tarlalarıyla, topluca kapatıldıkları barınaklar arasında geçiyordu. Ev işlerinde görevli köleler diğerlerine göre biraz daha rahat ve kuralları esnek bir hayat sürüyorlardı. Ayrıca pek çok köle sahibi kölelerine eziyet ediyor ve karşı gelenler şiddetle cezalandırılıyordu. Evlilik, köleler arasında kanuni bir zemini olmamasına rağmen vardı ve bu köle nüfusunun artırılması için teşvik bile ediliyordu. Fakat istedikleri köleleri satıp aileleri birbirinden ayırmakta bir sakınca görülmüyordu.
İsyanlar
Zaman zaman kölelerin isyana kalkıştıkları da oldu. Bunların en büyüğü 1831’de Nat Turner liderliğinde 75 siyah adamın 55 beyaz adamı öldürmesiyle gerçekleşti. İsyanı durdurmak için üzerlerine asker sevk edildi. Bu olaylar beyazlar tarafından siyahların vahşi barbarlar olduğu ve kilit altında tutulmaları gerektiği konusunda delil olarak kullanıldı.
Bu arada kuzeyde köleliğe karşı bir hareket başladı. Kuzeyliler güneydeki kölelerin kaçmasına yardım ettiler. Kaçak köleleri sakladılar. Buna “Underground Railroad” (Yeraltı Demiryolu) adı verildi. Bu harekat 40,000 ila 100,000 kölenin kaçmasına yardım etti. Bütün bunlar güney ve kuzey arasında bir gerginlik oluşmasına sebep oldu.
1860’da Cumhuriyetçilerden Abraham Lincoln başkan seçildiğinde, güney ve kuzey arasında bazı küçük silahlı çatışmalar oldu. Seçimden sonra üç ay içinde, 7 güney eyaleti “Birlik”ten(*) ayrıldı ve savaş başladıktan sonra bunlara 4 eyalet daha katıldı. Lincoln köleliğe karşıydı ama Amerika’yı da bir bütün olarak korumak istiyordu.
İç Savaş
Nisan 1861’de Amerikan İç Savaşı (kuzey-güney savaşı) başladı. 1862’nin Eylül’ünde Başkan Lincoln 1 Ocak 1863’den itibaren geçerli olmak üzere “özgürlük bildirgesini” yayınladı. Bildirgede, “Bundan böyle bütün köleler sonsuza kadar özgürdür” deniliyordu. Kuzey tarafında güneye karşı 186,000 siyahi asker savaştı ve bunların 38,000’i hayatını kaybetti.
Başkan Lincoln’un özgürlük bildirgesi ile köleliğin kanunsuz olduğunu açıklaması, savaşın bitmesinden 2,5 yıl öncesine tekabül ediyordu. Bu süre içerisinde bütün güney eyaletleri yavaş yavaş köleleri azat etmeye başladılar. En son kalan yer Galveston, Texas idi. 19 Haziran 1865’de Galveston, Texas’da da General Gordon Granger’ın açıklamasıyla köleliğin kaldırıldığı kabul edildi. Bu, o yöre halkının isteğiyle değil asker zoruyla olmuştu. Bu tarihten sonra Juneteenth festival olarak kutlanmaya başladı.
Juneteenth
Daha önce 12 kere değişikliğe uğrayan anayasada Aralık 1865’de yapılan 13. değişiklikle kölelik resmen kanun dışı sayıldı. Böylelikle köleliğin kanun dışı olduğu anayasaya da girmiş oldu.
19 Haziran, yani Juneteenth, Hawaii, Kuzey ve Güney Dakota eyaletleri dışında festival olarak kutlanıyor ve bazı eyaletler tarafından resmi tatil olarak kabul ediliyor. 2020 yılında George Floyd’un haksız yere öldürülmesinden sonra yapılan protestolar sebebiyle de Juneteenth’i resmi tatil olarak kabul eden eyalet sayısı 46’ya yükselmiştir. 1865 Aralık itibariyle köleliğin resmen kaldırılmasından sonra günümüze kadar Afrika asıllı Amerikalıların gördükleri baskı ve ayrımcılık, azalıyor gibi görünse de, sistematik bir şekilde devam etmektedir. Bugün dahi devam eden protestolar bunun sonucudur.
ABD Senatosu, 15 Haziran 2021’de bu günü federal bir tatil olarak belirleyen Juneteenth Ulusal Bağımsızlık Günü Yasası’nı oybirliğiyle kabul etti. Başkan Joe Biden, 16 Haziran’da Temsilciler Meclisi’nden geçen tasarıyı 17 Haziran 2021’de imzalayarak, Juneteenth’i Amerika’nın on birinci federal tatili ilan etti.
Juneteenth bayrağı
Juneteenth gününü temsilen tasarlanmış bir bayrak vardır. Bu bayrakta, bu günün anlam ve önemine vurgu yapan çeşitli semboller bulunur. Bayrağın ortasında bulunan ve özgürlüğün simgesi olan beyaz yıldızı çevreleyen çizgi, yeni başlangıçları temsil ederken, enlemesine uzanan kavisli çizgi yeni bir ufka işaret eder. Kırmızı, beyaz ve mavi renkler ise Amerikan bayrağından alınmıştır.
Asuman Özdener
Zilka’de 1442 / Haziran 2021
* “Birlik” genellikle “Amerika Birleşik Devletleri hükümetine sadık kuzey eyaletleri” ile eş anlamlı olarak kullanılmıştır.
Yorum Bırakın / Leave a Comment